Zgaga nocna – problem, którego nie należy lekceważyć

Choroby refluksowe przełyku nasiliły się znacznie w ciągu ostatnich 30 lat – szczególnie uciążliwa jest zgaga nocna. Pozycja pozioma sprzyja cofaniu się kwasu żołądkowego do przełyku, co może prowadzić do tak nieprzyjemnych dolegliwości, że sen jest wielokrotnie przerywany lub wręcz niemożliwy. Może powstać błędne koło: brak snu powoduje stres, który może być przyczyną zgagi zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia. Wyjaśniamy, jak i dlaczego należy leczyć zgagę nocną.

Zgaga jako powszechne zjawisko

Prawdopodobnie każdy człowiek przynajmniej raz w życiu miał zgagę. W krajach o zachodnim standardzie życia zgaga jest tak powszechna, że 25 do 33 procent osób deklaruje, że w ciągu ostatnich sześciu do dwunastu miesięcy doświadczyło zgagi przynajmniej raz – 6 do 27 procent przynajmniej raz w tygodniu, a 4 do 11 procent codziennie. Większość osób doświadcza jej głównie w ciągu dnia, jednak czasami występuje również w nocy.

Zgaga nocna – nasilenie objawów

Badania wykazały, że istnieje bezpośredni związek między zgagą nocną a refluksowym zapaleniem przełyku. Refluksowe zapalenie przełyku to zazwyczaj przewlekły stan zapalny dolnej części przełyku spowodowany cofaniem się kwasu żołądkowego. Najczęściej występuje u osób przewlekle chorych po dłuższym przebiegu choroby.

Ponadto zgaga nocna została udokumentowana jako częsty objaw towarzyszący obturacyjnemu bezdechowi sennemu – jednak mechanizm tego zjawiska nie jest jeszcze wyjaśniony. Warto również zauważyć, że w przypadku skutecznego leczenia bezdechu sennego za pomocą aparatu CPAP, często obserwuje się również zmniejszenie zgagi nocnej.

Zgaga – typowe objawy

Większość ludzi zna uczucie zgagi po jedzeniu. Kwaśne odbijanie się jest powszechne i zazwyczaj towarzyszy mu ból żołądka, uczucie pełności lub ucisk w górnej części brzucha. Problem zaczyna się, gdy kwas żołądkowy przedostaje się do przełyku. Początkowo może być to jedynie kwaśny lub gorzki posmak w ustach.

Co wywołuje zgagę?

Zgaga nie powstaje samoistnie z powodu nadmiaru kwasu żołądkowego – problemem jest zbyt rozluźniony dolny zwieracz przełyku. W takiej sytuacji kwas może opuścić żołądek i wyrządzić szkody. Inne przyczyny to dieta, stan zdrowia oraz leki.

Zgaga nocna – przyczyna tkwi w diecie

Szczególnie duże porcje ciężkostrawnych potraw, takich jak tłuste czy słodkie jedzenie, powodują, że żołądek nadmiernie się rozciąga, co wpływa na zwieracz przełyku. Nie oznacza to jednak, że każda tłusta lub słodka przekąska wywołuje zgagę. Kluczowe są ilość i tempo jedzenia. Kto pochłania ciężkostrawny posiłek zbyt szybko, może przeciążyć swój żołądek. W rezultacie dochodzi do nadkwasoty. Osoby, które objadają się tuż przed snem, muszą się liczyć ze zgagą nocną.

Również napoje mogą podrażniać żołądek i wywoływać zgagę nocną. Do takich napojów należą kawa, soki owocowe czy wysokosłodzone napoje gazowane. Podobnie jak w przypadku jedzenia, spożywanie ich w umiarkowanych ilościach jest zwykle nieszkodliwe. Jednak alkohol ma działanie podwójnie negatywne, ponieważ osłabia zwieracz przełyku, co sprzyja cofaniu się treści żołądkowej. Ponadto podrażnia on błonę śluzową oraz zwiększa produkcję kwasu żołądkowego. Dlatego zgaga nocna pojawia się z reguły po zakrapianych imprezach.

Z kolei nieprawdą jest, że napoje gazowane wywołują zgagę. U wielu osób są one jednak przyczyną odruchu odbijania się, podczas którego niewielka ilość kwasu żołądkowego przedostaje się do przełyku. Z tego powodu osoby podatne na zgagę nocną powinny wieczorami unikać napojów gazowanych.

Przykłady produktów powodujących zgagę:

• Mięso
• Ostro przyprawione potrawy
• Wypieki drożdżowe
• Słodycze, np. czekolada czy żelki
• Cytrusy
• Potrawy smażone
• Kawa, alkohol i napoje słodzone

Zgaga z przyczyn zdrowotnych

Oprócz diety, jednym z najczęstszych powodów zgagi nocnej jest stres. W sytuacjach stresowych organizm wydziela adrenalinę i kortyzol, które przygotowują ciało do działania. Tętno przyspiesza, mózg pracuje intensywniej, a mięśnie otrzymują więcej tlenu i krwi. Jednak procesy trawienne ulegają spowolnieniu, co sprawia, że pokarm dłużej zalega w żołądku, dając kwasowi więcej czasu na cofanie się do przełyku.

Podobnie dzieje się w przypadku zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego, które spowalniają przesuwanie pokarmu w kierunku jelit. Takie zaburzenia często towarzyszą zgadze nocnej.

Inne przyczyny zdrowotne:

• Nadwaga (zwiększa nacisk na zwieracz przełyku)
• Ciąża (zwiększa nacisk na zwieracz przełyku)
• Kamica żółciowa
• Przepuklina rozworu przełykowego
• Zespół drażliwego żołądka i jelit
• Zapalenie błony śluzowej żołądka

Zgaga spowodowana lekami

Leki, które mają na celu łagodzenie dolegliwości, często powodują skutki uboczne, w tym zgagę nocną. Wiele leków pobudza produkcję kwasu żołądkowego. Nadmiar kwasu może przedostawać się do przełyku, co prowadzi do uczucia pieczenia. Leki rozkurczające mięśnie mogą dodatkowo osłabiać zwieracz przełyku, co umożliwia cofanie się treści żołądkowej.

Jeśli konieczne jest zażywanie tabletek przed snem, należy je popić dużą ilością wody i zażyć w pozycji siedzącej lub stojącej. Leżenie po zażyciu leku może sprawić, że tabletka zatrzyma się w przełyku, wywołując dyskomfort i zgagę nocną.

Co robić w przypadku ostrej zgagi?

Osoby, które po raz pierwszy lub rzadko doświadczają zgagi, mogą spróbować kilku domowych metod. Przede wszystkim należy unikać wyżej wymienionych produktów spożywczych i wybierać lekkostrawne posiłki. Produkty pełnoziarniste, takie jak quinoa, proso, makaron czy ryż pełnoziarnisty, są dobrze tolerowane dzięki wysokiej zawartości błonnika. Płatki owsiane mogą poadto złagodzić objawy, ponieważ wiążą nadmiar kwasu żołądkowego. Można je spożywać na sucho lub przygotować w formie ciepłej owsianki. Podobne działanie mają orzechy, np. migdały czy orzechy nerkowca.

Również picie dużej ilości płynów jest szczególnie ważne przy zgadze nocnej. Najlepsze są woda niegazowana i niesłodzone herbaty ziołowe. Polecane są herbaty z kopru włoskiego, kminku, anyżu i rumianku, które łagodzą podrażnienia żołądka. Nie zaleca się jednak mięty, ponieważ może ona osłabiać zwieracz przełyku i nasilać zgagę.

Zgaga nocna: konsultacje lekarskie

Zgaga w pozycji leżącej nie jest czymś niezwykłym, ponieważ w tej pozycji cofanie się kwasu żołądkowego jest bardziej prawdopodobne. Osoby z lekkimi objawami zgagi nocnej mogą spróbować spać na lewym boku – w tej pozycji żołądek jest odciążony. Delikatne uniesienie górnej części ciała może również zapobiegać cofaniu się kwasu, choć nie zawsze jest to komfortowe.

Jeśli zgaga nocna utrzymuje się, konieczna jest konsultacja lekarska. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że refluksowe zapalenie przełyku już się rozwinęło. W takim przypadku niezbędne jest szybkie rozpoczęcie leczenia, aby złagodzić objawy i zapobiec dalszemu postępowi choroby.